Osiemdziesiąt lat temu, we wrześniu 1939 roku, tysiące polskich żołnierzy w zwartych oddziałach i rozproszonych grupach przemierzało drogi i bezdroża Polski tocząc potyczki i bitwy z Niemcami i Sowietami, wymykając się z okrążeni, kryjąc się przez nalotami. Jeden z takich oddziałów – 110 Rezerwowy Pułk Ułanów z Wołkowyska - podążając na pomoc walczącej Warszawie, 22 września 1939 roku przemaszerował przez Strzelcowiznę, puszczańską wieś znajdującą się obecnie na terenie gminy i nadleśnictwa Płaska. 

22 września 2019 roku, w osiemdziesiątą rocznicę tamtego marszu, został on upamiętniony skromną uroczystością, która odbyła się na terenie Puszczy Augustowskiej na skraju wsi Strzelcowizna, w specjalnie przygotowanym miejscu. Stało się to z inicjatywy i dzięki zaangażowaniu Wiesława Milewskiego i Jarosława Harmuszkiewicza oraz fundacji Reduta Dobrego Imienia z Maciejem Świrskim, przy współudziale Nadleśnictwa Płaska.

Na oczyszczonym z zarośli skrawku lasu został umieszczony brzozowy krzyż, maszt, głaz pamiątkowy i tablica informująca o wydarzeniach sprzed osiemdziesięciu lat i ułanach ze 110 Pułku. W niedzielę 22 września o godzinie 15 zgromadzili się w tym miejscu organizatorzy, zaproszeni goście oraz mieszkańcy wsi Strzelcowizna, aby dokonać symbolicznego odsłonięcia tablicy. W uroczystości wzięli udział ….leśnicy i straż leśna z nadleśniczym Romanem Rogozińskim, władze gminne z wójtem Wiesławem Gołaszewskim, przedstawiciele szkoły w Płaskiej z dyrektorem Dariuszem Sudykiem, pocztem sztandarowym i uczniami, goście - m.in. Danuta i Zbigniew Kaszlej, założyciele Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie oraz mieszkańcy Strzelcowizny.

Uroczystość rozpoczęła się odmówieniem Koronki do Miłosierdzia Bożego i wspólną modlitwą za poległych, która poprowadził proboszcz parafii Mikaszówka ks. kanonik Andrzej Borkowski.

Następnie zabrzmiał głosem trąbki sygnał kawaleryjskiej pobudki i głos zabrał Maciej Świrski, prezes Reduty Dobrego Imienia. Przypomniał wydarzenia z września 1939 roku i okoliczności przemarszu 110 Rezerwowego Pułku Ułanów i krótko opowiedział o dowódcy i oficerach tego improwizowanego oddziału Wojska Polskiego. A byli to ludzie wyjątkowi: to ppłk Jerzy Dąmbrowski pseudonim „Łupaszko”, słynny zagończyk z lat I wojny światowej i zmagań o wschodnie granice Polski (1918-1920), mjr Henryk Dobrzańki, późniejszy „Hubal”, kpt. Maciej Kalenkiewicz, późniejszy cichociemny. Oddając im hołd mówił o pochodzie pokoleń, o tym, że naród to nie tylko my, teraz żyjący, ale także ci, którzy byli przed nami i przyjdą po nas, to wspólnota trwająca przez pokolenia. I że naród, który traci pamięć, traci swoją tożsamość, dlatego tak ważne jest oddawanie czci naszym bohaterom i ich upamiętnianie. Maciej Świrski wyjaśnił także symbolikę tego miejsca odwołując się do hasła: „Bóg – honor – Ojczyzna”. I tak brzozowy krzyż ma przypominać o Bogu, głaz, na którym będzie jeszcze wyryty wojskowy orzeł symbolizuje honor, a biało-czerwona flaga – Ojczyznę. W tym miejscu nie było żadnej bitwy, nie jest to też miejsce martyrologii, chcieliśmy upamiętnić po prostu taki zwyczajny, wojenny przemarsz, ułanów - zwykłych mężczyzn zmobilizowanych do obrony Ojczyzny i ich oficerów.

Następnie ks. kanonik Andrzej Borkowski poświęcił to miejsce, a nadleśniczy Roman Rogoziński i wójt Wiesław Gołaszewski wspólnie dokonali odsłonięcia tablicy.

W dalszej części uroczystości przemówił wójt gminy Płaska, Wiesław Gołaszewski, przypominając o bolesnych wydarzeniach z historii, które nie ominęły tych ziem, m. in. o Obławie Augustowskiej, i o wartości ich upamiętniania. Zauważył, że odsłonięta właśnie tablica będzie oglądana i czytana nie tylko przez mieszkańców, ale także przez turystów, którzy dzięki temu lepiej poznają miejscowe dzieje. Podziękował też inicjatorom i organizatorom tej uroczystości.

Nadleśniczy Roman Rogoziński opowiedział o tym, jak wiele jest w Puszczy Augustowskiej miejsc naznaczonych historią – od  mogił powstańców styczniowych po miejsca potyczek i martyrologii z czasów II wojny światowej i powojennych. Podkreślił rolę i znaczenie miejsce świadczących o historii tych ziem. Mówiąc o wkładzie Lasów Państwowych w utrzymanie i zachowanie Miejsc Pamięci Narodowej zaprezentował album pt.: „PRO PATRIA”, zawierający zdjęcia i opisy stu najważniejszych z nich, zachowanych w Puszczy Augustowskiej”. W podziękowaniu za współpracę album ten wręczył Maciejowi Świrskiemu.

Następnie został poproszony o zabranie głosu świadek tamtego przemarszu, Romuald Sokołowski, jeden z najstarszych mieszkańców Strzelcowizny. Opowiedział bardzo plastycznie, jak to będąc 7-letnim chłopcem pobiegł z kolegami zobaczyć ułanów, jak tamtego wrześniowego, słonecznego dnia oddział długą kolumną wynurzał się z lasu drogą z Mikaszówki w miejscu, gdzie obecnie jest kaplica i jak pięknie wyglądały ich konie, mundury…

Dyrektor szkoły nawiązał do własnych doświadczeń, kiedy to w szkole historia była okrojona, a on sam o Katyniu dowiedział się w domu. Mówił o tym, że ta uroczystość jest dla obecnych na niej uczniów lekcją historii, a relacja świadka, Romualda Sokołowskiego sprawia, że jest to lekcja żywa.

W imieniu mieszkańców Strzelcowizny przemówiła Bogumiła Milewska, katechetka ze szkoły w Płaskiej. Z przejęciem mówiła o tym jak dla niej, żyjącej w tej wsi od urodzenia, ważna jest pamięć o minionych ludziach i wydarzeniach, jak bardzo zależy jej na tym, żeby ta pamięć została zachowana nawet wtedy, gdy świadków już nie będzie. Przywołała postać ks. Stanisława Maciątka, administratora parafii Mikaszówka z lat 1935-1937, który ukrywał się w Mikaszówce podczas wojny, został uwięziony przez Niemców i zginął w KL Sachsenhausen. Pozostał w pamięci ludzi jako człowiek święty, wielkiej wiary i dobroci, formator dusz. Bogumiła Milewska podzieliła się usłyszaną z ust świadka opowieścią o tym, jak wieziony po aresztowaniu przez Strzelcowiznę śpiewał pieśń… Zaapelowała o upamiętnienie go tablicą w Mikaszówce.

Na pytanie, czy ktoś jeszcze chciałby zabrać głos odezwała się Danuta Kaszlej z Koła Historycznego im. AK w Augustowie, nauczycielka historii z II LO w Augustowie, od lat wraz z mężem kultywująca pamięć, m.in. przez zbieranie relacji na temat Obławy Augustowskiej. W ciepłych słowach podziękowała za tę uroczystość – pozbawioną patosu i polityki - jej organizatorom i pogratulowała serdecznie inicjatywy społeczności lokalnej.

Na tym zakończyła się część oficjalna, wszyscy uczestnicy zostali zaproszeni na poczęstunek do świetlicy wiejskiej w Strzelcowiźnie. W ten nieco improwizowany sposób – od pomysłu do realizacji minęły zaledwie ok. 3 tygodnie, właściwie wszystko zostało przygotowane siłami wolontariuszy, Wiesława Milewskiego, Jarosława Harmuszkiewicza, jego pracowników oraz Reduty Dobrego Imienia, z bardzo ważnym współudziałem Lasów Państwowych, na których terenie powstało miejsce upamiętnienia – został uczczony improwizowany 110 Rezerwowy Pułk Ułanów i jego oficerowie.

CZEŚĆ ICH PAMIĘCI!

Treść tablicy odsłoniętej w Strzelcowiźnie:

… wiemy, że nie na życie idziemy…

ppłk Jerzy Dąmbrowski  17 IX 1939 do ochotników

Tą drogą 22 września 1939 roku przeszedł w drodze na pomoc walczącej Warszawie

110 Rezerwowy Pułk Ułanów

pod dowództwem ppłk Jerzego Dąmbrowskiego

i mjr Henryka Dobrzańskiego, późniejszego Hubala

oficerem taktycznym był kpt Maciej Kalenkiewicz, późniejszy cichociemny

Cześć i chwała Bohaterom!